Biskupin, czyli trochę więcej historii

Ponieważ nie wszyscy czytają komentarze, a widzę, że Biskupin wzbudził zainteresowanie, zgodnie z obietnicą zgrałam zdjęcia od Mamy i trochę przybliżę historię tej osady. Artykuły w Wikipedii na temat Biskupina i kultury łużyckiej są naprawdę solidnie opracowane, więc bazowałam na nich, na oficjalnej stronie Muzeum, na http://www.muzarp.poznan.pl oraz na krótkiej notce ze strony http://www.biskupin.com/

Współczesna historia osady rozpoczyna się w 1933r., kiedy na skutek obniżenia poziomu wody w jeziorze zaczęły być widoczne fragmenty umocnień. Badania rozpoczęto w 1934r. na wniosek Władysława Szwajcera, a podczas wojny były kontynuowane przez nazistów, którzy mieli za zadanie wykazać pragermańskość osady. Z kolei Polacy usiłowali wykazać, iż osada jest dowodem na przynależność ziem do prasłowian, w co wiele osób wierzy do dziś. Biskupin natomiast wywodzi się z kręgu kultury łużyckiej, której etnicznej przynależności nie można określić. Teorie o zasiedlaniu ziem polskich przez Słowian już w epoce brązu nie mają potwierdzenia w badaniach, ponieważ nie można udowodnić ciągłości osadnictwa, a geografia etniczna ówczesnej Europy była znacznie bardziej skomplikowana.

Osada w Biskupinie jest na pewno niezmiernie ciekawa z punktu widzenia metodologii badań archeologicznych. Zarówno w okresie międzywojennym jak i powojennym, badania archeologiczne zaskakiwały bardzo wysokim stopniem fachowości i przygotowania, stosowano paleoekologię (m.in rekonstruowanie budowy roślin i środowiska w którym funkcjonowały w minionych epokach), archeologię eksperymentalną, jak również dokładnie sfotografowano osadę wykorzystując balony wypełnione helem, z zainstalowanym sprzętem fotograficznym.

Oba powyższe zdjęcia pochodzą ze strony http://www.muzarp.poznan.pl, a całą galerię można obejrzeć TUTAJ. Najwięcej problemu napotkano przy próbach zachowania oryginalnych drewnianych obiektów. Drewno przetrwało 2700 lat w torfie, który ma wysokie właściwości konserwujące. Po wydobyciu na powierzchnię, narażone było na niekorzystne zjawiska atmosferyczne, zwłaszcza zimą, stąd najlepiej zachowane konstrukcje zostały z powrotem zatopione. Dostępne dla zwiedzających są natomiast brama, ulica okrężna i fragment wałów, które zostały zakonserwowane w latach 70tych żywicami fenolowymi.

Cała osada mieściła się na podmokłej wyspie na Jeziorze Biskupińskim - obecnie wyspa jest już półwyspem. Szacuje się, że gród był zasiedlony około 150 lat, wewnątrz istniało 13 rzędów domów, przedzielonych ulicami o szerokości 2,5m każda. Dookoła znajdował się wał, na który teraz można nawet się wspiąć i podziwiać pobliskie jezioro.

Gród datowany jest na ok. 738r. .n.e. i nie było łatwo tej daty znaleźć. Większość znalezionych przedmiotów wskazywała na 1000-800r. p.n.e., badania węglem C14 wypluły ponad sto różnych dat. Koniec z końcem rozstrzygające okazały się daty dendrologiczne, czyli analiza sekwencji przyrostu słojów drzew, Najpierw stworzono kalendarz biskupiński, który później porównano z niemieckim kalendarzem dendrochronologicznym, co dało daty absolutne.

Biskupin najprawdopodobniej był zamieszkany przez ok. 800-1000 osób, które cechowały się małym zróżnicowaniem, a organizacja opierała się na wspólnocie rodowej. Każdy dom składał się z przedsionka i izby, w których pomieścić się musiała nie tylko rodzina, składająca się z 7-10 osób, ale również zwierzęta. Niestety nie znalazłam nigdzie informacji jak załatwiano potrzeby fizjologiczne - chyba będzie trzeba zapytać na wiosnę, jak się przebierańcy pojawią :) Poniżej wejście do przykładowego domu, jak widać do wysokich nasi przodkowie nie należeli, nawet ja musiałam się lekko schylić, żeby się zmieścić w drzwiach :)

Biskupin można podziwiać również pod kątem pracowitości i wysiłku włożonego w budowę osady - zużyto kilka tysięcy metrów sześciennych drewna, ponad 1000m3 ziemi, gliny i piasku. Najbardziej prawdopodobne jest, iż większość robót przygotowywano na stałym lądzie, po czym gotowe części transportowano po lodzie na wyspę. Ciekawa również jest obronna konstrukcja wejścia - nie dość, ze sam wjazd był na tyle wąski, że eliminował przeprowadzenie ataku przez większą liczbę osób równocześnie, to jeszcze pomost prowadzący do grodu usytuowany był w taki sposób, że każdy chcąc wjechać do środka, miał wał po prawej stronie, nie mogąc się tym samym zasłaniać tarczą, która noszona była w lewej ręce.

Wyróżnia się trzy fazy istnienia osady. To co możemy obecnie zwiedzać to obronne osiedle starsze, które zostało opuszczone w VI w. p.n.e. z powodu zarówno podniesienia się stanu wód w jeziorze, jak i wyeksploatowania dóbr naturalnych. Jest również teoria mówiąca o zagrożeniu ze strony ludów koczowniczych, a mianowicie Kimmerów i Scytów (pierwszy najprawdopodobniej z okolic Krymu, drugi to lud irański), jednak najczęściej przyjmuje się wpływ zmian klimatycznych. Osadnicy wrócili do Biskupina w V i IV w. p.n.e. i wówczas powstała mniejsza osada otwarta, która nieco zmieniła sposób zabudowy (na przykład zaczęto stawiać budynki gospodarcze, zmieniono dojazd do grodu, itp.). Ostateczny upadek Biskupina wiąże się z rosnącymi wpływami Piastów.

Obecnie osada jest jednym z nielicznych stanowisk archeologicznych w Polsce, zawierającym pełnowymiarowe rekonstrukcje, które są co jakiś czas udoskonalane w miarę napływu nowych odkryć i informacji. Jest to jedyne stanowisko, dla którego opracowano długofalowy program konserwacji, który zawiera w sobie utrzymywanie odpowiednio wysokiego poziomu wód w jeziorze oraz monitorowanie parametrów środowiska. Rewelacyjnie rozwiązane jest zwiedzanie w okresie wiosenno-letnim. Muzeum oferuje aktywną formę zwiedzania poprzez możliwość wykupienia lekcji muzealnych, podczas których nie tylko zapoznaje się z codziennością życia dawnych osadników, ale jest też okazja, aby stworzyć samemu różne przedmioty. Pełna lista dostępnych zajęć.
Nadal  wykorzystuje się archeologię eksperymentalną, o której wspominałam już wcześniej. Polega ona na rekonstrukcji różnych działań, od budowy chat, poprzez lepienie garnków, na produkcji smoły drzewnej kończąc. Uprawia się archaiczne odmiany pszenicy, proso, soczewicę, bób celtycki, hodowane są koniki polskie, owce wrzosówki i kozy. Niestety wiele eksperymentów nie jest dostępnych dla zwiedzających, ale i tak mam nadzieję, że jak wrócimy na wiosnę, to załapiemy się na konkretną ilość atrakcji. Co roku we wrześniu odbywa się festyn archeologiczny, który jest oblegany i cieszy się ogromną popularnością.

Zainteresowanym polecam przejrzenie oficjalnej strony Muzeum, na której jest duuużo więcej informacji. Ciekawy jest również bardzo solidnie opracowany artykuł na Wikipedii dotyczący kultury łużyckiej.