Szklany sufit czy własny wybór?

Temat, nad którym myślę sobie od dawna - dlaczego mnóstwo jest kobiet na średnim szczeblu menedżerskim, a na samej górze można ich ze świecą szukać.

Popularny jest pogląd, że kobiety są na rynku pracy oraz w firmach dyskryminowane. Twierdzi się, że nie awansują, bo rodzą dzieci, zamiast nich dostają awanse koledzy, choć bywają mniej kompetentni. Ta opinia jest tak mocno rozpowszechniona, że praktycznie nikt się już nawet nad tym nie zastanawia, tylko wszyscy przyjmują jako fakt, że tak jest. Myślę jednak, że jest to kwestia znacznie bardziej skomplikowana i możnaby o niej bardzo dużo napisać, dlatego nie będę teraz wnikać w kwestię zachodzenia w ciążę, urlopu macierzyńskiego, wszechobecnych zwolnień, powrótów (bądź nie) po ciąży, a wyłuszczę swój pogląd na kwestie awansu tego już "najwyższego", czyli dyrektorsko-prezesowsko-nadzorczego.

W Polsce uwielbia się narzekać na wszystko i wszystkich, więc przyjęło się, że sytuacja kobiet w firmach i brak miejsc dla nich w radach nadzorczych i na najwyższych stanowiskach jest kwestią dyskryminacji i szklanego sufitu. Ja nie twierdzę, że problem nie istnieje i jestem wręcz pewna, że są firmy i branże, w których kobietom jest się ciężko przebić. Szersze spojrzenie pozwala jednak na rodzące się podejrzenie, że nie jest to problem typowo polski i być może nie chodzi w stu procentach tylko o dyskryminację.

Jeśli ktoś uważa, że osiąganie najwyższych stanowisk jest wynikiem tylko i wyłącznie talentu i ciężkiej pracy, to śmiem twierdzić, że jest w wielkim błędzie. Awansowanie powyżej pewnego poziomu (z reguły właśnie średni menedżment) jest najczęściej grą, polityką, umiejętnością prowadzenia rozgrywki, zdobywania przyjaciół wśród ludzi wpływowych. Oczywiście, gdzieś w tym wszystkim jest też wiedza i fachowość, ale nie słyszałam o sytuacji, w której byłyby to jedyne kwestie wpływające na sukces. Często walka jest bezwzględna i dla wielu osób ociera się już o niemoralność i sprzeczność z jakimiś tam zasadami, które każdy sobie przyjmuje. Często trzeba wyzbyć się sentymentów, bądź też nie mieć potrzeby bycia miłym i lubianym. Trzeba mieć też do tego talent, nie da się ukryć, że nie każdy potrafi się odnaleźć w gierkach i podchodach, czego uczy nas historia od zarania dziejów :) Po prostu rządzenie królestem zostało przełożone na wpływy w firmie :)

No i tutaj pojawia się sedno, do którego zmierzam. Większość kobiet, jakie znam i jakie spotykam na drodze zawodowej, kompletnie się do takich rozgrywek nie nadaje, nie umie się odnaleźć w firmowej polityce i podejrzewam, że nawet nie mają na to większej ochoty. Jakiś czas temu czytałam wywiad z Panią Prezes PGNiG, która może nie wspomina bezpośrednio o gierkach (jakby nie było, jest to politycznie niepoprawne), ale mówi na przykład o tym dosłownym czy symbolicznym klubie, w którym główni gracze się spotykają paląc cygara i ona, choć nie pali, musi w tym klubie bywać, bo tam się robi biznes. Trzeba mieć odpowiednią konstrukcję psychiczną i specyficzny charakter (stąd kobieta alfa), żeby w takim świecie się odnaleźć i przebić. Nie każda z nas umie i nie każda chce.

No właśnie, nie każda chce. Tajemnicą nie jest, że kobiety rodzą dzieci. Siłą rzeczy, natura tak to wszystko stworzyła, że to kobieta jest potrzebna dziecku przez pierwsze miesiące życia i to więź z matką silnie kształtuje niemowlę. Za sprawą hormonów, wiele kobiet nie chce szybko wracać do pracy, nawet jeśli w ciąży deklarowało, że tak zrobią. Mężczyźni tego obciążenia nie mają. Nie mają też obciążenia społecznego, nikt nie ma do mężczyzny pretensji, jeśli po narodzinach dziecka przesiaduje w pracy po 12 godzin na dobę. W przypadku kobiety pojawia się od razu komentarz o wyrodnej matce. Niesprawiedliwe? Pewnie tak, ale weźmy pod uwagę, że wiele z tych kobiet NIE CHCE w owej pracy po 12 godzin siedzieć. Do tego też trzeba mieć odpowiednią konstrukcję psychiczną. W powyższym wywiadzie była również ciekawa opinia o szansach, jakie się pojawiają w firmach - często są to oferty z krótką datą ważności i mężczyźni szybciej podejmują decyzje, bo nie muszą przedyskutować sprawy z mamą i pięcioma koleżankami. Oczywiście o koleżankach wspominam pół żartem, ponieważ znowu jest to kwestia bardziej złożona - bardziej oczywiste jest, że to żona się dostosuje do awansującego mężczyzny, niż że mężczyzna porzuci pracę i pojedzie za żoną. Albo, mężczyzna łatwiej podejmie decyzję o wyjeździe na rok na drugi koniec świata, niż kobieta posiadająca dziecko.

Wiadomo, cały ten wywód to są pewne uogólnienia, od których są wyjątki. Można mieć pretensje, że to w tej calej Polsce tak głupio jest, bo patriarchalna rodzina, bo katolicyzm, bo zacofanie. Ale spójrzmy na liczby - w 495 firmach zaliczanych do Forbes 500, w radach nadzorczych zasiadało w 2011r. 16,1% kobiet. W Szwecji, która przecież słynie z równouprawnienia, zaledwie 11% dyrektorów generalnych to kobiety. W grupie kapitałowej, w której jest moja firma, mężczyźni zarządzają marketingiem, sprzedażą, finansami, w radzie nadzorczej kobiety są dwie, z czego jedna jest tradycyjnie od HR i PR a druga, nawet nie pamiętam. Skandynawia i tak wygląda lepiej od reszty świata, bo powyżej średniej 16,1% są trzy kraje - Norwegia (która ma w ogóle parytety, o ile dobrze pamiętam), Finlandia i Szwecja (mówimy tu o radach nadzorczych). W Polsce jest to 10,8%, lepiej niż w Kanadzie i Szwajcarii, niewiele gorzej niż w Niemczech (Źródło z 2012r.).

Im dłużej o tym myślę i zgłębiam temat, tym większą mam pewność, że w większości przypadków, nie ma to nic wspólnego z dyskryminacją, tylko z osobistymi wyborami i tym, że większość kobiet nie odnajduje się w nadal dość brutalnym świecie biznesu, który wymaga poświęcenia rodziny, odporności na stres i bardzo silnego charakteru. Wymaga Kobiet Alfa. Niestety nikt dotychczas nie przeprowadził badań, ile ich w naszym świecie jest i czy przypadkiem nie są to okolice 16,1%.